بسم الله الرّحمن الرّحیم

یکی از موضوعاتی که ممکن است ذهن را درگیر و کنجکاو نماید، مفهوم عدل به عنوان یکی از اصول دین است، که در این خصوص به بیان مطلبی مختصر از این باب میپردازیم.

"عدل" در لغت به معنای میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط است. در قرآن کریم نیز واژه عدل در معانی لغوی و اصطلاحی مختلف آن بکار برده شده است لکن اکثر موارد آن به صورت نفی ظلم از خداوند در مقام ثواب و عقاب در دنیا و آخرت است.

پیروان ائمه اثنی عشر (ع) معتقدند: با توجه به حسن و قبح ذاتی و عقلی و با توجه به اقتضائات کمالی ذات خداون متعال، صدور قبایح از جمله : خلف وعده و کذب و ظلم از خداوند ممکن نیست و وقتی که صدور قبایح از خدای منان محال باشد، هر آنچه از خدامند تعالی صادر شود، حسن (به فتح ح و س) و عین عدالت خواهد بود. بنابراین، با توجه به وعده هایی که قرآن کریم داده است و با توجه به این که خلف وعده از او محال است ، امکان ندارد که کفار و منافقان و مشرکانی را که بر کفر و نفاق و شرک مرده اند، به بهشت ببرد و بر عکس انبیاء و اولیاء و مؤمنان را به جهنم بیفکند. از این جهت عدل به عنوان یکی از اصول مذهب اثنی عشری به اصول دین اضافه شده است.

لازم به ذکر است عدل به این معنا، دارای لوازمی است که در فقه و کلام یا هر دو مورد استفاده و بررسی واقع شده اند، آنها عبارتند از:

الف) عدل در تکوین:

هر مخلوقی متعادل و متوازن خلق شده است و اجزای آن به گونه ایی تعبیه شده اند که بتوانند در مجموع، آن موجود را به کمال لایق برساند.

ب) عدل در تشریع:

دو ملازمه دارد:

1- خداوند کسی را به خاطر ترک تکلیف از روی جهل (البته اگر قاصر باشد نه مقصر) عقاب نخواهد کرد.

2- خداوند بیش از توان انسان از او تکلیف نخواسته و عسر و حرج را از کسانی که معذورند برداشته است.

ج) عدل در محشر:

خداوند در روز قیامت با توجه به موارد فوق به عدالت حکم می کند.

د) عدل در اجرای حکم:

خداوند در اجرای حکم نیز به عدالت عمل میکند؛ نیکان را پاداش و بدکاران را عقاب می نماید.

قابل توجه است که در ادعیه ائمه اطهار (ع) همواره از عدالت خداوند به او پناه برده شده است و در قرآن نیز صفت عدل به صورت سلب ظلم، به خداوند نسبت داده شده است؛ از این رو خدای متعال در مقام ثواب و عقاب اهل فضل و جود و احسان و عفو و مغفرت است، نه اهل عدل. و احسان و تفضل و کرم و جود از حیث ارزش اخلاقی بالاتر از عدالت اند. در نتیجه او فوق عدل است، چون حاکم و مولای مطلق و خیر محض و رحمت واسعه است.

منبع: مراجعه فرمایید به سایت راسخون، مطلب " منظور از عدل در اصول دین "

                                                                                                                                                                                                                               " موفق و مؤید"